A- A A+
A A A A

03.05.2017Zakłady pracy chronionej

Kategoria: Aktywizacja zawodowa

Zakłady pracy chronionej (dalej: zpch) ciągle są podstawowym miejscem pracy osób niepełnosprawnych, pomimo systematycznie malejącego ich udziału na rynku pracy. W prowadzonym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Systemie Obsługi Dofinansowań i Refundacji na koniec grudnia 2011 roku zarejestrowanych było 173,7 tys. osób niepełnosprawnych pracujących w tych zakładach, wobec 71 tys. osób niepełnosprawnych zatrudnionych na otwartym rynku pracy. Udział pracowników zpch w stosunku do ogółu pracowników niepełnosprawnych wynosił wówczas wprawdzie aż 70,9%, jednak wyraźnie widoczna była i nadal jest tendencja spadkowa na rzecz zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy.

Zakładem pracy chronionej może obecnie zostać pracodawca prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy, spełniający jednak liczne dodatkowe warunki. Podstawowym z nich jest zatrudnianie co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz osiąganie odpowiednich wskaźników zatrudnienia osób niepełnosprawnych przez okres co najmniej 6 miesięcy. Wskaźnik ten powinien wynosić co najmniej 50% ogółu zatrudnionych, w tym co najmniej 20% osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, lub też co najmniej 30% osób niewidomych, psychicznie chorych lub upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego bądź umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

Uwaga!
Do końca 2010 roku pracodawca prowadzący zpch musiał zatrudniać co najmniej 40% osób niepełnosprawnych, w tym co najmniej 10% zaliczonych do stopnia znacznego lub umiarkowanego. Pracodawcy prowadzący te zakłady przed 2011 rokiem byli zobowiązani do zwiększenia tego wskaźnika do dnia 30 czerwca 2012 roku.

Oprócz spełniania wskaźników dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych pracodawca chcący uzyskać status zpch musi również spełniać wymagania dotyczące użytkowanych obiektów i pomieszczeń, które powinny odpowiadać przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewniać dostępność i uwzględniać potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych. Ostatnim z wymogów jest zapewnienie doraźnej i specjalistycznej opieki medycznej oraz poradnictwa i usług rehabilitacyjnych.

Uwaga!
Sam fakt spełniania powyższych kryteriów nie przesądza o statusie zpch, bowiem jest nim tylko i wyłącznie pracodawca, któremu wojewoda przyznał ten status w formie decyzji administracyjnej.

W celu uzyskania statusu pracodawcy prowadzącego zpch konieczne jest wystąpienie z wnioskiem o jego przyznanie do wojewody, który posiada uprawnienia do zwolnienia pracodawcy ze spełniania pewnych wymogów w ściśle określonych sytuacjach, jak chociażby zwolnienie z obowiązku prowadzenia działalności gospodarczej przez okres 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie statusu lub z obowiązku utrzymywania wskaźników zatrudnienia osób niepełnosprawnych w przypadku przejęcia wraz ze wszystkimi pracownikami zpch w upadłości, itd.

W sytuacji, gdy pracodawca przestaje spełniać wymagania obowiązujące zpch, wojewoda podejmuje decyzję o utracie przyznanego statusu, od której to decyzji pracodawcy przysługuje odwołanie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Kontrola spełniania wymagań dokonywania jest przez wojewodę nie rzadziej, niż co dwa lata, ponadto nie rzadziej, niż co trzy lata, kontrolę przeprowadza Państwowa Inspekcja Pracy. Obowiązkiem prowadzącego zpch jest natomiast informowanie wojewody o każdej zmianie dotyczącej spełnienia warunków i realizacji obowiązków wynikających z ustawy o rehabilitacji, jak również przedstawianie mu półrocznych informacji w tym zakresie.

Prowadzący zpch, jednak tylko ten zatrudniający co najmniej 30% osób niewidomych, psychicznie chorych lub upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego bądź umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, jest zwolniony z podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego oraz podatku od czynności cywilnoprawnych, jednak tylko wówczas, gdy czynności te pozostają w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu. Pracodawca ten jest również zwolniony z opłat, ale za wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym. Środki uzyskane z tytułu zwolnień podatkowych przekazywane są w 90% na zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych, natomiast 10% z nich jest przelewane na konto PFRON.

Uwaga!
Zwolnienie z podatków nie dotyczy podatku od gier, podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego, cła, podatków dochodowych oraz podatku od środków transportowych.

PFRON oferuje zpch dwie podstawowe formy wsparcia, mające na celu zmniejszenie dodatkowych kosztów wynikających z zatrudniania osób niepełnosprawnych. Pierwszą z tych form jest dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania kredytów bankowych zaciągniętych na realizację celów związanych z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych, natomiast drugą formę stanowi zwrot kosztów budowy lub rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu, transportowych i administracyjnych, jednak tylko tych wynikających wyłącznie z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

Uwaga!
PFRON nie ma obowiązku udzielenia wsparcia wszystkim wnioskującym zpch spełniającym ustalone warunki. Fundusz wybiera do realizacji przede wszystkim te wnioski, które pozwalają na realizację danego zadania przy jak najmniejszym nakładzie środków.

Dofinansowanie do oprocentowania kredytu jest udzielane wówczas, gdy łączna kwota tego kredytu nie przekracza sumy wynikającej z ustalonego algorytmu uwzględniającego stopień niepełnosprawności pracowników i ich liczbę, a średnia stopa jego oprocentowania nie przekracza określonego pułapu. Dofinansowanie to obejmuje odsetki od kredytów zaciągniętych w roku składania wniosku oraz w latach poprzednich i stanowiących zobowiązanie pracodawcy, a udzielane jest ono na okres 12 miesięcy, jednak nie dłużej, niż do końca roku kalendarzowego.

Uwaga!
Dofinansowania nie udziela się do oprocentowania kredytów przeznaczonych na zakup nieruchomości nie przeznaczonych na prowadzenie zakładu, finansowanie inwestycji pod wynajem, zakup samochodów osobowych, zabezpieczonych lokatą na rachunku bankowym pracodawcy oraz spłaconych przed dniem złożenia wniosku.

Refundacja dodatkowych kosztów, jak już wcześniej wspomniano, może być z kolei udzielona wyłącznie w odniesieniu do dodatkowych kosztów bezpośrednio wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych. W przypadku budowy lub rozbudowy obiektów i pomieszczeń zakładu kwalifikują się tutaj koszty będące różnicą pomiędzy wartością zakupu materiałów i robót budowlanych w zakresie dotyczącym potrzeb osób niepełnosprawnych a wartością takich samych materiałów lub robót budowlanych, jakie byłyby wykonane w przypadku osób sprawnych. Refundacja kosztów transportowych obejmuje z kolei nie tylko koszt zakupu, obowiązkowego ubezpieczenia i eksploatacji środka transportu przystosowanego do przewozu co najmniej 9. osób,  przeznaczonego i wykorzystywanego do przewozu pracowników niepełnosprawnych, ale również koszty zakupu usług transportowych w zakresie dowożenia do i z pracy osób niepełnosprawnych. Ostatnia z kategorii, koszty administracyjne, obejmuje natomiast udokumentowane dodatkowe koszty zatrudnienia pracowników obsługujących realizację uprawnień pracowników niepełnosprawnych i wykonywanie obowiązków sprawozdawczych pracodawcy bezpośrednio związanych z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych.

W celu uzyskania wsparcia pracodawca powinien złożyć do PFRON wniosek o dofinansowanie do oprocentowania kredytów na dany rok kalendarzowy w terminie do dnia 15 listopada tego roku, natomiast o refundację dodatkowych kosztów w terminie do dnia 30 listopada roku poprzedzającego rok, którego dotyczy refundacja. Pozytywne rozpatrzenie wniosku skutkuje rozpoczęciem negocjacji pomiędzy PFRON a zpchr, w wyniku których zawarta zostaje umowa szczegółowo regulująca kwestie związane z dofinansowaniem bądź refundacją.

Uwaga!
Pracodawca korzystający z dofinansowania bądź refundacji jest zobowiązany do przechowywania dokumentacji w tym zakresie przez okres 10 lat od dnia przyznania pomocy.

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy prowadzącego zpch jest utworzenie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (dalej: zfron), zasilanego środkami finansowymi z ulg i zwolnień podatkowych, w tym z części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, ponadto wpływów z zapisów i darowizn, odsetek od środków zgromadzonych na rachunku zfron oraz środków pochodzących ze sprzedaży środków trwałych zakupionych ze środków zfron, w części niezamortyzowanej.

Uwaga!
Środki zfron mogą być wydatkowane tylko i wyłącznie z rachunku bankowego tego fundusz, jedyny wyjątek dotyczy wypłat dokonywanych do kasy zfron w celu ich późniejszego przekazania osobom uprawnionym do pomocy indywidualnej ze środków tego funduszu. Tym samym nie mogą być uznane za dokonane ze środków zfron wydatki, które pierwotnie zostały sfinansowane ze środków przedsiębiorcy.

Środki zfron przeznaczane są na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków. Ustawa dodatkowo precyzuje, że co najmniej 15% środków zfron powinno być przeznaczane na indywidualne programy rehabilitacji, a co najmniej 10% na pomoc indywidualną dla niepełnosprawnych pracowników i byłych niepracujących niepełnosprawnych pracowników zakładu.

Uwaga!
Nieprawidłowe wydatkowanie środków nie tylko skutkuje koniecznością ich zwrotu w całości na rachunek zfron, ale również obowiązkiem wpłaty w wysokości 30% tych środków do PFRON, dokonanej ze środków pracodawcy.

Uzyskane w danym roku kalendarzowym środki zfron z tytułu zwolnień podatkowych oraz kwot pobranych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, których nie wykorzystano do końca następnego roku, podlegają wpłacie do PFRON. W razie likwidacji, upadłości lub utraty statusu zakładu pracy chronionej niewykorzystane środki zfron również podlegają wpłacie do PFRON.

Uwaga!
Od 2011 roku środki uzyskane z tytułu zwolnień z części zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych zasilają w 60% zfron, a 40% jest przekazywane do PFRON. W przypadku środków uzyskanych z tytułu zwolnień z pozostałych podatków i opłat, w 90% zasilają one zfron, natomiast 10% jest przekazywane do PFRON.

Katalog wydatków, na jakie mogą być przeznaczone środki zfron, jednak bardzo szeroki. Pracodawca ma możliwość przeznaczenia tych środków na:

  • wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych poprzez m.in. zakup i remonty maszyn i urządzeń, finansowanie robót budowlanych oraz wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu;
  • finansowanie części kosztów wprowadzania nowoczesnych technologii;
  • tworzenie, modernizację, remonty, rozbudowę i utrzymanie bazy rehabilitacyjnej, socjalnej i wypoczynkowej;
  • podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne;
  • dodatkowe wynagrodzenie pracowników za posługiwanie się językiem migowym oraz wynagrodzenie lektorów dla niewidomych pracowników;
  • szkolenia i przekwalifikowanie pracowników;
  • dowożenie do i z pracy osób niepełnosprawnych;
  • zakup samochodów do przewozu osób niepełnosprawnych mających trudności w korzystaniu z publicznych środków transportu;
  • organizację turnusów rehabilitacyjnych i usprawniających;
  • działalność sportową, rekreacyjną i turystyczną.

 

Oprócz wydatkowania środków zfron na powyższe zadania, mogą być one również przeznaczone na pomoc indywidualną dla osób niepełnosprawnych. Katalog wydatków w tym zakresie zawiera takie pozycje, jak:

  • odpłatność za przejazd, pobyt i leczenie w szpitalach, sanatoriach, placówkach rehabilitacyjno-szkoleniowych, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych;
  • zakup leków i innych środków medycznych;
  • zakup i naprawę indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych, w tym przedmiotów ortopedycznych, oraz środków transportu niezbędnych w rehabilitacji i ułatwiających wykonywanie czynności życiowych;
  • adaptację i wyposażenie mieszkań lub budynków mieszkalnych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • usprawnianie fizyczne;
  • odpłatność za przejazd w obie strony i pobyt na turnusach rehabilitacyjnych, również z opiekunem, jak i wczasach lub innym wypoczynku zorganizowanym;
  • odpłatność za pobyt na koloniach, obozach i turnusach rehabilitacyjnych dla niepełnosprawnych dzieci pracowników oraz dzieci osób niepełnosprawnych;
  • opiekę pielęgnacyjną w domu nad niepełnosprawnym pracownikiem w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się;
  • utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika;
  • zakup wydawnictw i pomocy dydaktycznych;
  • opłacanie przewodników osób niewidomych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności oraz osób niepełnosprawnych ruchowo w znacznym stopniu;
  • opłacenie tłumacza języka migowego;
  • przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne;
  • zwrot kosztów ubezpieczeń komunikacyjnych i ryczałtu za prywatny samochód użytkowany do celów pozasłużbowych dla wszystkich osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym lub umiarkowanym, natomiast w przypadku stopnia lekkiego z uszkodzeniem narządu ruchu;
  • dojazdy do pracy osób niepełnosprawnych mających problemy w korzystaniu z publicznych środków transportu;
  • odpłatność za kształcenie i dokształcanie, jak również za kursy i szkolenia rozwijające zainteresowania pozazawodowe;
  • opłacanie składek na indywidualne ubezpieczenia osób niepełnosprawnych;
  • odpłatność za podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne.


Uwaga!
W ramach środków zfron może być sfinansowana rata pożyczki osoby niepełnosprawnej na zakup samochodu pod warunkiem stwierdzenia przez lekarza specjalizującego się w danym typie schorzenia, że samochód ułatwia wykonywanie czynności życiowych oraz zakup taki przewiduje zakładowy regulamin wykorzystania środków.

Jedną z najpowszechniej stosowanych form wydatkowania środków zfron są indywidualne programy rehabilitacji, w ramach których finansowane są koszty doradztwa zawodowego, specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów tegoż doradztwa, szkoleń, przekwalifikowania i dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych osób niepełnosprawnych oraz dostosowania miejsc i stanowisk pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności. W ramach indywidualnych programów finansowane są także wynagrodzenia pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji, jak i członków powołanej komisji rehabilitacyjnej.

Podstawowym warunkiem funkcjonowania indywidualnego programu rehabilitacji jest opracowanie przez specjalnie w tym celu powołane komisje rehabilitacyjne programu rehabilitacji. Programy te powinny być przygotowywane dla niepełnosprawnych pracowników posiadających najniższe kwalifikacje oraz mającym utrudnione samodzielne wykonywanie pracy, ponadto pracownikom, którzy utracili zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku bądź zmieniają kwalifikacje zawodowe. Program taki, opracowywany z udziałem dotyczącego go pracownika, powinien zawierać diagnozę aktualnej sytuacji zawodowej osoby niepełnosprawnej, cel programu i metody jego realizacji, harmonogram realizowanych działań, terminy oceny dokonywanych postępów oraz osoby odpowiedzialne za realizację programu.

Oprócz powyższego katalogu środki zfron, do 10% jego wartości, mogą być ponadto wydatkowane na wspólne zadania pracodawców prowadzących zpch z zakresu rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej osób niepełnosprawnych, w ramach których mogą być prowadzone działania polegające na tworzeniu i modernizacji infrastruktury rehabilitacyjno-socjalnej, jak również wykonywane przedsięwzięcia inwestycyjne oraz badania i analizy rynku pracy osób niepełnosprawnych.

Uwaga!
Ogólne informacje o sposobie, formie i wysokości pomocy świadczonej ze środków zfron powinny być zawarte w Regulaminie wykorzystania środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, pracodawca nie ma jednak obowiązku upubliczniania informacji dotyczących wydatkowania środków tego funduszu.

Pomoc indywidualna ze środków zfron może być przyznana nie tylko osobom niepełnosprawnym zatrudnionym w zakładzie na podstawie stosunku pracy lub umowy o pracę nakładczą, ale również niepełnosprawnym uczniom odbywającym w zpch praktyczną nauką zawodu, niepracującym byłym niepełnosprawnym pracownikom zakładu oraz pracownikom będącym rodzicami lub prawnymi opiekunami niepełnosprawnych dzieci. Wsparcie to jest przyznawane na podstawie wniosku o przyznanie pomocy indywidualnej, zawierającego m.in. cel i kwotę wnioskowanej pomocy oraz jej uzasadnienie.

Uwaga!
Wysokość pomocy indywidualnej przyznawanej ze środków zfron uzależniona jest od sytuacji materialnej i losowej wnioskodawcy.

Indywidualna pomoc ze środków zfron może być udzielona jako pomoc bezzwrotna bądź też jako nieoprocentowana pożyczka, która w przypadku jej wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem może zostać częściowo lub też całkowicie umorzona.


Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz.U. z 1997 r. nr 123, poz. 776 z późn. zm., art. 28, 30, 31, 32, 33.
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania, Dz.U. z 1998 r. nr 124, poz. 820 z późn. zm.
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Dz.U. z 2007 r. nr 245, poz. 1810 z późn. zm.
4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 kwietnia 2009 r. w sprawie pomocy finansowej udzielanej pracodawcom prowadzącym zakłady pracy chronionej ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Dz.U. z 2009 r. nr 70, poz. 603.
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie określenia wzorów informacji przedstawianych przez prowadzącego zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej oraz sposobu ich przedstawiania, Dz.U. z 2011 r. nr 44, poz. 232.

Do góry