Celem turnusów rehabilitacyjnych jest poprawa sprawności jego uczestników. Ośrodek organizujący turnus zapewnia w tym celu osobom niepełnosprawnym odpowiednie warunki pobytu, które muszą być dostosowane do rodzaju oraz stopnia niepełnosprawności. Czas trwania turnusu wynosi od 14 dni wzwyż, a organizowane są one wyłącznie na terytorium Polski w zorganizowanych grupach liczących co najmniej 20 uczestników, zarówno w formie stacjonarnej, jak i niestacjonarnej.

Mianem niestacjonarnych określa się turnusy, które są realizowane w różnych miejscach, np. turnusy wędrowne bądź spływy kajakowe. Turnusem takim nie jest natomiast turnus, który ma bazę w jednym miejscu, a jego program jest realizowany w różnych miejscach, np. w formie wycieczek. Pozostałe warunki i zasady organizowania turnusów niestacjonarnych są takie same, jak w przypadku ich stacjonarnych odpowiedników.

Uwaga!
Turnusy mogą być organizowane wyłącznie przez organizatorów posiadających wpis do rejestru organizatorów prowadzonego przez wojewodę, w ośrodkach mających wpis do rejestru ośrodków także prowadzonego przez wojewodę, za wyjątkiem turnusów organizowanych w formie niestacjonarnej.

Definicja turnusu rehabilitacyjnego jest bardzo szeroka, bowiem oznacza on zorganizowaną formę aktywnej rehabilitacji połączonej z elementami wypoczynku, której celem jest poprawa psychicznej i fizycznej sprawności oraz rozwijanie umiejętności społecznych uczestników poprzez nawiązywanie i rozwijanie kontaktów społecznych, realizację i rozwój zainteresowań, jak również udział w innych zajęciach przewidzianych programem turnusu. Tak szeroka definicja powoduje, że wyodrębnia się następujące rodzaje turnusów: usprawniająco-rekreacyjne, rekreacyjno-sportowe i sportowe, szkoleniowe, psychoterapeutyczne, rozwijające zainteresowania i uzdolnienia oraz nauki niezależnego funkcjonowania z niepełnosprawnością.

Uwaga!
Z turnusów rehabilitacyjnych mogą korzystać wszystkie osoby niepełnosprawne, które posiadają ważne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności bądź orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez ukończeniem 16. roku życia.

Turnusy rehabilitacyjne powinny być organizowane dla osób niepełnosprawnych o zbliżonych potrzebach, wynikających z ich wieku lub rodzaju niepełnosprawności. Warunkiem uczestnictwa w turnusie jest, oprócz posiadania ważnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności bądź niepełnosprawności, wniosek lekarza sprawującego opiekę o skierowanie na turnus.

Uwaga!
Każda osoba niepełnosprawna, bez względu na stopień niepełnosprawności, może ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. Istnieje tutaj jednak kryterium dochodowe, bowiem średni miesięczny dochód z kwartału poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku nie może przekraczać 50% przeciętnego wynagrodzenia na członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym oraz 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej. W przypadku przekroczenia tych pułapów kwota dofinansowania pomniejszana jest o kwotę, o którą limit został przekroczony.

Istnieje szereg warunków uzależniających przyznanie dofinansowania. Zalicza się tutaj takie wymogi, jak chociażby:
skierowanie na turnus rehabilitacyjny na wniosek lekarza, pod którego opieką znajduje się dana osoba;
brak wcześniejszego dofinansowania do turnusu w roku, w którym dana osoba ubiega się o nie;
udział w turnusie organizowanym w ośrodku wpisanym do rejestru ośrodków lub poza ośrodkiem, gdy turnus jest organizowany w formie niestacjonarnej;
wybór organizatora turnusu posiadającego wpis do rejestru organizatorów turnusów;
uczestnictwo w zajęciach przewidzianych w programie turnusu;
niepełnienie na turnusie funkcji członka kadry ani roli opiekuna innego uczestnika turnusu.

Osoba niepełnosprawna ubiegająca się o dofinansowanie kosztów uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym ze środków PFRON powinna złożyć odpowiedni wniosek o dofinansowanie we właściwym dla miejsca zamieszkania powiatowym centrum pomocy rodzinie (dalej: centrum). Wymagane jest, aby zawierał on oświadczenie o wysokości dochodu w rodzinie oraz liczbie osób we wspólnym gospodarstwie domowym, ponadto dołącza się do niego kopię orzeczenia oraz wniosek lekarza o skierowanie na turnus.

Uwaga!
Wnioski o skierowanie na turnus rehabilitacyjny powinny być wypełniane przez lekarzy bezpłatnie.

W przypadku jakichkolwiek uchybień istniejących we wniosku, centrum w ciągu 10 dni od dnia jego złożenia powinno poinformować wnioskodawcę o tym fakcie. Dopiero nieusunięcie uchybień w ciągu 30 dni od dnia otrzymania od centrum stosownej informacji powoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. W przypadku kompletnych wniosków są one rozpatrywane w terminie 30 dni od dnia złożenia, po czym w ciągu 7 dni od dnia rozpatrzenia centrum powiadamia pisemnie wnioskodawcę o fakcie, czy uzyskał on dofinansowanie, czy też nie, w przypadku jego przyznania podając kwotę.

Osoba niepełnosprawna w stopniu znacznym lub umiarkowanym oraz osoba niepełnosprawna do 16. roku życia może również ubiegać się o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie dla opiekuna, jednak pod warunkiem, że lekarz zawrze we wniosku takie zalecenie. Istotny jest tutaj fakt, że opiekun nie może pełnić funkcji członka kadry na tym samym turnusie, nie może być osobą niepełnosprawną wymagającą opieki innej osoby oraz musi mieć ukończone 18 lat lub 16 lat w przypadku bycia członkiem rodziny osoby niepełnosprawnej.

Uwaga!
Osoba niepełnosprawna, mimo wskazania lekarskiego, nie ma obowiązku ubiegania się o dofinansowanie pobytu opiekuna na turnusie rehabilitacyjnym.

Przy rozpatrywaniu wniosków o dofinansowanie bierze się pod uwagę przede wszystkim stopień i rodzaj niepełnosprawności wnioskodawcy, jak również uwzględnia się na jego korzyść fakt niekorzystania z dofinansowania w poprzednim roku. Uwarunkowania te powodują, że pierwszeństwo w uzyskaniu dofinansowania mają osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym i umiarkowanym, w wieku do 16 lat oraz do 24 lat uczące się i niepracujące bez względu na stopień niepełnosprawności.

Uwaga!
Osoba niepełnosprawna, której wniosek o dofinansowanie uczestnictwa w turnusie został rozpatrzony negatywnie, może ponownie ubiegać się o dofinansowanie w tym samym roku kalendarzowym, składając w tym celu nowy wniosek.

Wysokość dofinansowania wynosi:
1. 27% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby niepełnosprawnej w stopniu znacznym, w wieku do 16. roku życia oraz w wieku 16–24 lat uczącej się i niepracującej, bez względu na stopień niepełnosprawności;
2. 25% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym;
3. 23% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby niepełnosprawnej w stopniu lekkim;
4. 18% przeciętnego wynagrodzenia dla opiekuna osoby niepełnosprawnej;
5. 18% przeciętnego wynagrodzenia dla osoby niepełnosprawnej zatrudnionej w zakładzie pracy chronionej, niezależnie od stopnia niepełnosprawności.

Rozporządzenie przewiduje wyjątek dla osób niepełnosprawnych znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, bowiem w tym przypadku dofinansowanie tak dla tych osób, jak i ich opiekunów może zostać podwyższone do wysokości 35% przeciętnego wynagrodzenia. Podwyższenie dofinansowania pobytu opiekuna może jednak nastąpić tylko wówczas, jeśli pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą niepełnosprawną bądź osoba ta ponosi koszty jego uczestnictwa w turnusie.

Niestety, realia finansowe są aktualnie takie, że środki finansowe będące do dyspozycji samorządów powiatowych nie pozwalają na zaspokojenie wszystkich potrzeb osób niepełnosprawnych, tym bardziej, że turnusy są jedną z najpowszechniejszych form rehabilitacji, dostępną ponadto dla najszerszego grona osób. W przypadku znacznego niedoboru środków w stosunku do istniejących potrzeb centra mogą zatem obniżyć wysokość dofinansowania do turnusów, jednak nie więcej, aniżeli o 20% kwot wynikających z rozporządzenia, bądź też przyjąć zasadę przyznawania dofinansowania tej samej dorosłej osobie niepełnosprawnej raz na dwa lata. Przepisy pozwalają centrom na wybór wyłącznie jednej z tych dwóch zasad, zatem nie mogą one jednocześnie obniżyć wysokości dofinansowania i przyznawać je co drugi rok tej samej dorosłej osobie niepełnosprawnej.

Uwaga!
Dofinansowanie można otrzymać tylko raz w roku, a jego kwota jest przekazywana bezpośrednio na rachunek bankowy organizatora turnusu. Proszę koniecznie pamiętać, że dofinansowanie to może być wykorzystane jedynie przez osobę, której zostało przyznane, a w przypadku skrócenia uczestnictwa w turnusie z przyczyn innych, niż losowe, osoba niepełnosprawna ponosi koszty pobytu na tym turnusie i konieczny jest zwrot dofinansowania.

W ciągu 30 dni od otrzymania powiadomienia o przyznaniu dofinansowania, jednak nie później, aniżeli 21 dni przed rozpoczęciem turnusu, osoba niepełnosprawna powinna przekazać centrum informację o wyborze konkretnego turnusu. Obowiązek ten wprowadzono po to, aby centrum mogło sprawdzić w odpowiednich rejestrach, czy wybrany przez osobę niepełnosprawną ośrodek i organizator turnusu posiadają odpowiednie wpisy, ośrodek jest uprawniony do przyjmowania osób niepełnosprawnych z określonymi dysfunkcjami lub schorzeniami, a organizator turnusu posiada uprawnienia do organizowania turnusów dla osób niepełnosprawnych z określonymi dysfunkcjami lub schorzeniami.

Uwaga!
W sytuacji, gdy osoba niepełnosprawna wybierze turnus nie kierując się rodzajem schorzeń lub dysfunkcji określonych w orzeczeniu lub wniosku lekarskim, centrum powinno poinformować daną osobę o konieczności zmiany wyboru turnusu oraz o tym, że w przypadku jej niedokonania dofinansowanie nie zostanie przekazane organizatorowi.

Przekazanie dofinansowania organizatorowi turnusu rehabilitacyjnego następuje najpóźniej 7 dni przed rozpoczęcia tego turnusu, a warunkiem jego przekazania jest otrzymanie przez centrum oświadczenia organizatora turnusu potwierdzającego możliwości uczestniczenia danej osoby niepełnosprawnej w wybranym turnusie. Oświadczenie to powinno być przekazane co najmniej 14 dni przed rozpoczęciem turnusu, w przeciwnym bowiem wypadku centrum może odmówić przekazania dofinansowania.

Kwota przekazanego dofinansowania oczywiście nie może być wyższa od faktycznego kosztu uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w turnusie rehabilitacyjnym. Końcowe rozliczenie dofinansowania następuje na podstawie faktury bądź innego dokumentu potwierdzającego opłacenie uczestnictwa osoby niepełnosprawnej oraz ewentualnie jej opiekuna w turnusie rehabilitacyjnym, które organizator turnusu powinien przekazać do w terminie 14 dni od zakończenia turnusu.

Uwaga!
Osoba niepełnosprawna może wprawdzie wybrać turnus, który będzie odbywał się w miejscowości jej zamieszkania, jednak nie jest możliwe, żeby uczestniczyła ona jedynie w zorganizowanych zajęciach turnusu bez zakwaterowania w ośrodku.

Jak już wcześniej wspomniano, każdy wojewoda prowadzi rejestr ośrodków i rejestr organizatorów turnusów, dokonując wpisów do tych rejestrów na okres 3 lat po spełnieniu określonych warunków, przy czym jednym z podstawowych jest prowadzenie w okresie ostatnich dwóch lat przed złożeniem wniosku działalności na rzecz osób niepełnosprawnych. Oprócz tego, organizator turnusów rehabilitacyjnych powinien m.in. realizować turnusy zgodnie z opracowanymi i złożonymi u wojewody programami, zapewnić kadrę gwarantującą prawidłową realizację tych programów, zapewnić zajęcia specjalistyczne związane z rodzajem turnusu i uwzględniające rodzaj niepełnosprawności, zapewnić stałą opiekę pielęgniarską i umożliwić korzystanie z opieki lekarskiej podczas turnusów. Warunkiem dokonania wpisu do rejestru ośrodków jest z kolei pozytywne rozpatrzenie przez wojewodę stosownego wniosku zaopiniowanego przez samorząd województwa. Wpis ten może uzyskać ośrodek, który m.in. posiada bazę noclegową i żywieniową umożliwiającą realizację turnusów dla co najmniej 20. osób niepełnosprawnych, ich opiekunów i kadry, jak również zaplecze do realizacji programów turnusów i aktywnych form rehabilitacji, w tym przeprowadzenia zabiegów fizjoterapeutycznych, oraz gabinet lekarski lub zabiegowy. Istotny jest tutaj także fakt, że obiekty ośrodka powinny być dostępne dla grup osób niepełnosprawnych wskazanych we wniosku.

Uwaga!
W ośrodkach i u organizatorów turnusów wpisanych do stosownych rejestrów mogą być przeprowadzane kontrole. Ich celem jest potwierdzenie odpowiedniego dostosowania ośrodka do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz stwierdzenie prawidłowości realizacji turnusów.

Powiatowe centra pomocy rodzinie są zobowiązane do udzielania osobom niepełnosprawnym informacji dotyczących ośrodków i organizatorów turnusów posiadających wpisy do odpowiednich rejestrów. Aktualne informacje na ten temat dostępne są na stronie internetowej ebon.mpips.gov.pl, gdzie znajduje się centralna baza danych ośrodków i organizatorów turnusów. Zawiera ona aktualizowane przez wszystkich wojewodów informacje o ośrodkach i organizatorach posiadających wpisy do odpowiednich rejestrów.


Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz.U. z 1997 r. nr 123, poz. 776 z późn. zm., art. 10c, 10d, 10e.
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007 roku w sprawie turnusów rehabilitacyjnych, Dz.U. z 2007 r. nr 230, poz. 1694.