Do głównych uprawnień pracowniczych osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego i umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się dodatkowy urlop wypoczynkowy przysługujący w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do tego urlopu nabywane jest po przepracowaniu pełnego roku od dnia zaliczenia do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, przy czym wymagany okres zatrudnienia ustala się tutaj łącznie, niezależnie od faktu, czy dana osoba była zatrudniona u jednego, czy też u wielu pracodawców, jak również od tego, czy była zatrudniona nieprzerwanie, czy też miała przerwy w okresach zatrudnienia.

Uwaga!
Za dzień zaliczenia do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności uznaje się dzień posiedzenia zespołu orzekającego, czyli datę wydania orzeczenia. Przedstawiając zatem pracodawcy orzeczenie o zaliczeniu do danego stopnia niepełnosprawności z dnia 31 czerwca, prawo do dodatkowego urlopu pracownik nabywa z dniem 1 lipca następnego roku, oczywiście pod warunkiem przepracowania nieprzerwanie roku pracy.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy nie przysługuje osobom uprawnionym do urlopu wypoczynkowego w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych, jak chociażby nauczyciele, lub urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów, np. sędziowie. W sytuacji, gdy urlop dodatkowy przyznany na podstawie odrębnych przepisów jest krótszy, aniżeli 10 dni roboczych, zamiast niego przysługuje urlop dodatkowy w wymiarze 10 dni wynikający z ustawy o rehabilitacji.

Prawo do dodatkowego urlopu w pełnym wymiarze 10 dni osoba niepełnosprawna nabywa od razu w całości, nawet wówczas, jeśli uzyskała je w grudniu danego roku. Prawo do każdego kolejnego dodatkowego urlopu osoba niepełnosprawna nabywa z dniem 1 stycznia roku kalendarzowego, oczywiście pod warunkiem pozostawania w zatrudnieniu.

Uwaga!
Jeśli pracownik posiadał orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym lub umiarkowanym i przedstawił je pracodawcy z opóźnieniem, będzie mu przysługiwał dodatkowy urlop wypoczynkowy wstecz, jednak nie dłużej, niż za trzy lata, ponieważ tyle wynosi okres przedawnienia roszczenia.

Skomplikowana sytuacja ma miejsce wówczas, gdy osoba niepełnosprawna zaliczona do znacznego lub umiarkowanego stopnia utraci status osoby niepełnosprawnej bądź też zostanie zaliczona do stopnia lekkiego. W tym stanie nie traci ona prawa do urlopów, do których nabyła je przed utratą tego statusu bądź zmianą stopnia niepełnosprawności na lekki, zarówno tych zaległych, jak i bieżących, natomiast traci prawa do kolejnego dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Uwaga!
Osoba niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym z dniem 5 stycznia została zaliczona do stopnia lekkiego. Pomimo takiego faktu, w bieżącym roku ma ona prawo do dodatkowego urlopu w pełnym wymiarze 10 dni, które nabyła z dniem 1 stycznia, natomiast prawo do tego urlopu straci w kolejnym roku kalendarzowym.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy wynikający z ustawy o rehabilitacji udzielany jest na takich samych zasadach, jak zwykły urlop wypoczynkowy. Oznacza to, że w wymiarze proporcjonalnym może być on stosowany jedynie w przypadkach ściśle określonych w art. 1551 Kodeksu pracy, tj. w przypadku ustania stosunku pracy, oraz w art. 1552, tj. po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie urlopu bezpłatnego, wychowawczego, zdrowotnego oraz nieświadczeniu pracy w związku z odbywaniem kary pozbawienia wolności lub odbywaniem służby wojskowej

Uwaga!
Pracownik nabywa prawo do dodatkowego urlopu nawet wówczas, jeśli nie wykonywał pracy z powodu choroby i pobierał w tym czasie zasiłek chorobowy. Istotny jest tutaj fakt pozostawania w stosunku pracy, a nie jej świadczenia.

Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje niepełnosprawnemu pracownikowi nawet wówczas, gdy nie wystąpił on do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu, bowiem przepisy nie uzależniają tego prawa od wniosku uprawnionej osoby. Urlop ten, w przypadku niewykorzystania, przechodzi na rok następny i w tej sytuacji należy go udzielić pracownikowi najpóźniej do końca trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego, tj. do dnia 30 września.

Kolejne urlopy w czasie trwania stosunku pracy przysługują osobie niepełnosprawnej na zasadach określonych w Kodeksie pracy. Oznacza to, że w przypadku ustania zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego niepełnosprawny pracownik otrzyma urlop w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego okresu, chyba że wcześniej wykorzystał cały urlop. Sytuacja ta dotyczy łącznie urlopu podstawowego i dodatkowego.

Uwaga!
W przypadku wyjazdu na turnus rehabilitacyjny łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego oraz zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Powyższy fakt oznacza, że pracownik, który wykorzystał 10 dni dodatkowego urlopu jest uprawniony tylko do 11 dni zwolnienia na turnus. Z kolei korzystając z 21 dni zwolnienia na turnus nie ma on prawa do 10 dni dodatkowego urlopu.

Na koniec należy wspomnieć, że wszelkie roszczenia wynikające ze stosunku pracy, w tym także te dotyczące udzielenia dodatkowego urlopu wypoczynkowego, ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się one wymagalne. Trzyletni termin przedawnienia prawa do urlopu rozpoczyna się najwcześniej w ostatnim dniu roku kalendarzowego, w którym pracownik nabył to prawo.


Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz.U. z 1997 r. nr 123, poz. 776 z późn. zm., art. 19.
2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy, Dz.U. z 1974 r. nr 24 poz. 141 z późn. zm.