Sytuacja niepełnosprawnych studentów i naukowców w Polsce stale się poprawia, ale daleko jej jeszcze do ideału – to główny wniosek, jaki płynie z wyników badania sytuacji osób z niepełnosprawnością w dostępie do edukacji wyższej, który przygotowano na zlecenie Fundacji Neruron+.

Badanie zostało wykonane w ramach programu „Nauka Bez Barier” i pokazuje, jak na swoją sytuację patrzą niepełnosprawni studenci i pracownicy naukowi, a jak ich pozycję, miejsce na uczelniach, czy możliwości kształcenia oceniają zdrowi koledzy i koleżanki. Co ważne, badano sytuację osób z niepełnosprawnością - studentów i naukowców na różnych uczelniach -zarówno uniwersyteckich (UJ, UW, KUL, UMCS, UW, UJ, UAM, UMK, UWr), jak i technicznych (AGH, Politechnika Wrocławska), medycznych (GUM), czy społecznych (SWPS, Akademia Leona Koźmińskiego).

Obecny stan jest na pewno znacznie lepszy niż w przeszłości, ale i tak sytuacja studentów i pracowników naukowych z niepełnosprawnością dalej wymaga poprawy, gdyż w wielu miejscach wciąż istnieją bariery, które takim osobom uniemożliwiają funkcjonowanie na równi z osobami sprawnymi. To z jednej strony bariery architektoniczne, czy też inne nieprzyjazne dla niepełnosprawnych rozwiązania techniczne, a z drugiej - utrudnienia w dostępie do pełnej oferty dydaktycznej i przeszkody mentalne ze strony innych studentów i kadry akademickiej.

Obszar badań był bardzo szeroki i wyłania się z niego w sumie pozytywny obraz – przy pewnych zastrzeżeniach - gdyż zmiany społeczno-gospodarcze w Polsce zmierzają w kierunku oczekiwanym przez osoby z niepełnosprawnością. Zmienia się także pozytywnie nastawienie do tej grupy całego społeczeństwa. W efekcie większość ankietowanych (ok. 55-60%) uważa, że w ciągu 10 ostatnich lat poprawiała się sytuacja osób niepełnosprawnych w dostępie do edukacji na poziomie średnim i wyższym. Także respondenci z obniżoną sprawnością sensoryczną wskazywali na szereg pozytywnych zmian w aspekcie komunikacji czemu sprzyjają nowe rozwiązania technologiczne, szczególnie Internet.

Ta lepsza dostępność do nauki to efekt większej otwartość szkół i uczelni na osoby niepełnosprawne, gdyż placówki są lepiej dostosowane do potrzeb tej grupy słuchaczy (ale w części są nadal problemy np. w poruszaniu się na wózku), a ponadto państwo zapewnia większe środki na finansowanie edukacji osób z niepełnosprawnością.

Duże kłopoty osobom z niepełnosprawnością sprawiają za to takie sytuacje, jak zbyt ciasne ustawione ławki, brak w salach, gdzie odbywają się zajęcia, specjalistycznych urządzeń takich jak nagłośnienie, pętla „induktofoniczna”. Uczelnie mają też wiele do zrobienia, aby wyposażyć swoje biblioteki w odpowiednią ilość sprzętu powiększającego, specjalnych czytników itp.

Mentalna zmiana

Pozytywne zjawiska widać także w podejściu środowiska akademickiego do osób z niepełnosprawnością. Kadra naukowo-dydaktyczna wie, jak zachować się wobec takich studentów, jak redukować dystans wobec niepełnosprawnych i budować z nimi relacje społeczne. Dlatego około 80% studentów i pracowników naukowych z niepełnosprawnością nie czuje wykluczenia w środowisku akademickim, a tylko mniej niż 10% badanych odczuwa owo wykluczenie.

Sytuacja nie jest idealna, gdyż zdarzają się jeszcze sytuacje konfliktowe i nie zawsze niepełnosprawność łączy się z akceptacją i otwartością ze strony środowiska akademickiego. Przejawia się to choćby w stawianiu osobom niepełnosprawnym wymagań, których oni się w stanie spełnić, co to rzutuje na realizowanie przez nich obowiązków edukacyjnych lub naukowych. To zaś w konsekwencji utrudnia im zdobywanie i podnoszenie poziomu wykształcenia.

Na szczęście takich przypadków jest coraz mniej, a uczelnie w coraz większym stopniu otwierają się na potrzeby osób z niepełnosprawnością, np. przez stosowanie zasad elastycznego planowania i prowadzenia zajęć, czy podejmowanie działań integrujących niepełnosprawnych studentów i naukowców ze środowiskiem akademickim. To ważne, gdyż każdy pozytywny przykład zachęca do studiowania osoby z niepełnosprawnością, a każdy negatywny – do tego zniechęca.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą ,,DIALOG’’ w latach 2019-2020.